„Dziwna też to zaiste rzecz, jak nasi tak zwani gorący patrioci mało ufają narodowi swojemu, jak mało jego zasobom przeszłości, jego cywilizacyjnemu znaczeniu, jak ciągle wołają: Krzycz i demonstruj, żeś Polak, bo przestaniesz być Polakiem! Daremnie mieliśmy dla nich dziewięć wieków historii, daremnie posunęliśmy dla nich cywilizację europejską poza Dniepr i Dźwinę, daremnie zdobyliśmy się na poczesny jednak zastęp mężów stanu i wodzów, uczonych i poetów, daremno mieliśmy kilka kroci drukowanych książek i daremnie mamy między milionami ludności czysto polskiej, ów krociowy zastęp tych, którzy mniej lub więcej znając ją, przyznają się do tej przeszłości. Daremnie dla nich, z ludu emancypacją zastęp ten się powiększa. Oni nie przestają mówić o zgubie narodu, jeśli ten zastęp obejmując spuściznę przeszłości, myślałby i czuł odmiennie od przepisanej przez nich rutyny. Co do nas, nie podzielamy tych obaw, a chociaż położenie nasze cięższe niż kiedykolwiek, kiedy eksterminacja więcej niż kiedykolwiek się sroży, nie uwierzymy nigdy, aby nas spotkał los starożytnej Grecji, choćby dlatego, że jesteśmy nowożytnym, na mleku Chrześcijaństwa wykarmionym narodem. Eksterminacja może zajść dalej jak zaszła, zajdzie zaś z pewnością dalej, jeżeli w jedną zgodną falangę pracy organicznej ściśnięci, nie wytworzymy siły odpornej, ale tradycji dziejów tej ziemi, tradycji jej myśli, jej cywilizacji, potężnej pieśni Kochanowskiego, Mickiewicza, Krasińskiego i całej plejady poetów, nikt z tej ziemi nie wyrwie i nikt nie przeszkodzi, aby po generacjach, mniej nawet potęgę tego wszystkiego czujących, a takie zsyła nam zwyczajnie polityka samozwańcza – nie miały przyjść inne, czujące tym silniej. Liberalniejsi pozwalamy przeto pokoleniom przechodzić dobę krytyczności, przewagi rozumu nad uczuciem i fantazją, wolimy brak śpiewu, niż śpiew fałszywy, wolimy przejścia naturalne, niż afektacje pozy. Co więcej tuszymy, że taka przeszłość jak nasza, pełna genialnych porywów, heroicznych czynów i olbrzymich obłędów, żąda przyszłości równie genialnej, równie heroicznej a po męsku z obłędami walczącej; tuszymy że taka poezja, jak nasza, żąda dalszego rozwoju myśli w sztuce i nauce, tym wyższego, im sama była wyższą, a w którąkolwiek stronę myśl zwrócimy, czy ku naszym stosunkom, czy ku stanowi dzisiejszego świata, wszędzie widzimy wielkie wyzwanie do jednego stopnia dalej w sferze ducha, otwartej przez znakomitych wyobrazicieli naszej umysłowości.”
Czyż do słów Józefa Szujskiego mógłbym coś dodać? Mogę jedynie podkreślić, że natura polska niezmienną jest. Dziś bowiem, jak niedługo po Powstaniu Styczniowym ciągle drzemią w narodzie upiory. Upiory te potrafią znakomicie wykorzystać demagodzy różnej orientacji politycznej. Dziś oczywiście mamy wreszcie wolny kraj, ale sytuacja w Europie staje się wielce niepewna. Czy będziemy umieli odłożyć waśnie i spory na bok, aby wspólnie stawić czoło temu co przyniosą najbliższe lata?
Tymczasem zachęcam do lektury. Książkę spakowaną zipem, dostępną w formatach pdf, epub i mobi, można pobrać stąd: Józef Szujski: O fałszywej historii...
Komentarze
Prześlij komentarz